2 Temmuz Madımak Katliamı 32. yıldönümünde, başta Sivas olmak üzere Türkiye’nin birçok kentinde lanetlendi; hayatını kaybeden canlar anıldı. Pir Sultan Abdal Kültür Derneği (PSAKD) Sivas Şubesi ve Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı (HBVAKV) Sivas Şubesi önünde toplanan kitle, Alevi halkı, sosyalist örgüt ve kurumlar Madımak Oteli’ne doğru yürüyüşe geçti. Yürütüşte, yangında hayatını kaybeden aydınların, sanatçıların, emekçilerin aileleri 33. canın fotoğraflarını taşıdı. “Sivas’ı Unutma, Unutturma”, “Dün Maraş’ta Bugün Sivas’ta”, “Sivas’ın Işığı Sönmeyecek” sloganları atıldı.

Madımak Oteli’nin önünde buluşan kitle, hayatını kaybedenlerin anısına otelin önüne karanfiller bıraktı ve kurum temsilcileri konuşmalar yaptı. Orman yangınlarına da dikkat çeken PSAKD Genel Başkanı Cuma Erçe, Sivas Katliamıyla yüzleşilmesi gerektiğini ama bunun yapılmadığını söyledi. Erçe şöyle konuştu:

“Sivas’la yüzleşemeyenler orta yerde duruyor. Bunlar için adalet sağlanmadan, tarihle yüzleşmeden hiç kimse için adalet sağlanmayacaktır. Emekliler, asgari ücretliler, kadınlar, eğitim hakları elinden alınmış gençler için adalet sağlanmadı. Katliamlarla hesaplaşmadan adalet sağlanmaz. 30’uncu yılında Sivas Madımak Katliamı davası zamanaşımına uğratıldı. Bu yılda katiller serbest bırakıldı, aramızda dolaşıyorlar. Katilleri koruyanlar, aklayanlar birdir. Aynı zihniyettir.”

Suriye’de ABD ve İsrail’in piyonuna döşen HTŞ’nin Alevi katliamını da gündeme getiren Erçe; “Suriye’de aylardır Alevi katliamı yaşanıyor. Filistinli yurttaşlar Siyonist İsrail tarafından eziliyor. Emperyalistler İran’a bomba yağdırıyor. Dünyanın neresinde olursa olsun, faşizme, emperyalizme, kapitalizme karşı direnenleri selamlıyoruz” dedi.

Erçe sözlerine şöyle devam etti:

“Katiller serbest bırakılan katillerin yerine bizim gençlerimizi, gazetecileri, seçilmişleri içeri alıyorlar. Cezaevleri hırsız yuvası değil, bu ülkenin devrimcileri, sosyalistleriyle, hak ve hakikat mücadelesi verenlerle dolu. Direnenlere selam olsun. Ülkeyi bizler özgürleştireceğiz. Bunun için yan yana geleceğiz, güçleneceğiz. Katliamın hesabını soracağız. Yoksa yine yakarlar. İşte İstanbul’un göbeğinde Taksim Meydanında Madımak yaşatılmak istendi. Bu ülkenin demokratları, ilericileri oldukça müddetçe şeriatçılar başa gelemeyecektir.

“Bu davanın bugüne getirilmesinde emek verenlere teşekkür ediyorum. Bu davanın adaletle sonuçlanmadan Hakk’a yürüyen canlarımıza selam olsun. Bir kez daha söz veriyoruz; unutmayacağız, bu ülkeyi karanlığa teslim etmeyeceğiz.” Anma, “Sivas’ı unutma, unutturma” sloganlarıyla son buldu.

Katliama giden süreç^[1]

Öncelikle şu konuya dikkat çekmek lazım: Madımak Otelinin önünde kışkırtılıp galeyana getirilen tarikat üyeleri, siyasal İslamcılar, cihatçılar ve elbette faşistler, kontrgerillacılar vardı. Oteli de bunlar ateşe verdi; 33 aydını, yazarı, sanatçıyı ve 2 otel çalışanını yakarak katlettiler. Ama onları kışkırtıp harekete geçiren güç kimdi? Madımak Otelinin biraz yakınında binlerce askerin bulunduğu Tugay Komutanlığı neden harekete geçirilmedi, polis neden gerici güruhu izledi ve yangına müdahale edilmedi?

Katliamın gerçekleştiği siyasal ve toplumsal kesiti kısaca hatırlayalım: Birçok aydının suikast düzenlenerek katledilmesinin ardından, 24 Ocak 1993’te Kemalizmin simge isimlerinden Uğur Mumcu arabasına konan bombanın patlamasıyla hayatını kaybetti. Cinayet İran kaynaklı İslamcıların üzerine yıkıldı ama Mumcu’yu öldürenlerin arkasında devlete hâkim olan güçler vardı. Nitekim eşi Güldal Mumcu da bunu doğruluyor: “Cinayet 24 Ocakta işlendi. Savcı 18 Şubatta benimle konuştu. ‘Üzerime gelmeyin bu işi devlet yapmıştır, istese siyasi iktidar çözer’ dedi.” Mumcu’nun öldürülmesinden birkaç hafta sonra Jandarma Genel Komutanı Eşref Bitlis, bindiği uçağın düşmesi sonucunda hayatını kaybetti. 27 Nisanda ise Cumhurbaşkanı Özal şüpheli bir şekilde öldü. Kürt hareketinin güçlendiği ve sorunun çözülmesine dair çeşitli tartışmaların sürdüğü bir süreçte 33 asker 24 Mayısta öldürülürken, kısa bir süre sonra 2 Temmuz katliamı hayata geçirildi. Tam 3 gün sonra bu kez bir Sünni köyü olan Başbağlar’da 33 kişi öldürülerek PKK sorumlu tutulurken, hem Madımak Katliamının yarattığı infial bastırılıyor hem de kitlelerin ilgisi mezhepsel bir boyuta çekiliyordu. Anlaşılacağı üzere 2 Temmuz, Türkiye toplumunun suikastlar, şüpheli ölümler, tırmandırılan haksız savaş ve katliamlarla bir gerilim tüneline sokulduğu koşullarda gerçekleşti.

Bu katliamın ve suikastların, siyaset sahnesinin ardında devletin tüm iplerini elinde tutan asker-sivil bürokrasinin vesayetini sağlamlaştırmak istediği günlerde gerçekleştiğine de dikkat çekmek lazım. Bu dönemde Kürt halkının demokratik taleplerini bastırmak için JİTEM gibi savaş aygıtlarının devreye sokulduğunu, uyuşturucu ticaretini ve mafyayı kontrol eden güçlerin bu şekilde zenginleştiğini de hatırlatalım. Keza köyden kente göçün hızlandığı ve varoşlara tıkılan emekçilerin en temel hizmetlerden mahrum edildiği ve dolayısıyla tepkinin büyüdüğü, bu arada işçileşmenin hızlandığı, 1986’dan başlayarak yükselen ve Madenci Greviyle doruğuna çıkan işçi hareketinin henüz tam geri çekilmediği bir dönem! Bu günlerde ardı ardına gelen suikastların, 2 Temmuz’un ve Başbağlar’ın amacı kaotik gelişmeler eşliğinde toplumu korkutmak, en önemlisi mezhep kavgası üzerinden toplumu ayrıştırarak yönetmekti. Dolayısıyla katliamı planlayan devlet içindeki güçler de, kitleleri kışkırtmak üzere Sivas’a gönderilen kontrgerilla elemanları da, galeyana getirilip kullanılan siyasal İslamcılar ve cihatçılar da suçludur!

2 Temmuz 1993

1-4 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal Kültür Derneğinin çağrısıyla Pir Sultan Abdal Etkinlikleri düzenlenmesi planlanmıştı. Daha önceki senelerde bu etkinlik Hızır Paşa tarafından katledilen Pir Sultan Abdal’ın Banaz Köyünde yapılıyordu. Fakat DYP ile koalisyon ortaklığı yapan SHP’nin elinde tuttuğu Kültür Bakanlığının desteğiyle etkinliler Sivas merkeze alındı. Aralarında Aziz Nesin, Asım Bezirci, Metin Altıok, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Hasret Gültekin gibi birçok aydın ve sanatçı da etkinliklere katılıyordu. Etkinlikten iki gün önce harekete geçirilen gericilerin “Müslüman Kamuoyuna” adıyla dağıttığı bildiride şöyle deniyordu: “Kâfirler şunu iyi bilmeli ki: İslâmın Peygamberi’ni ve kitab’ın izzetini korumak için, bu uğurda verilecek canlarımız vardır. Gün, Müslümanlığımızın gereğini yerine getirme günüdür.”

Kapsamlı bir etkinlik düzenlenmesine, bu etkinliği Kültür Bakanlığı desteklemesine ve gerici güruh ortalıkta bildiri dağıtıp tehditler savurmasına rağmen gerekli önemler alınmadı. Devlet, etkinliğe katılacak olan insanların güvenliğini sağlamak bir yana, katliamın hemen öncesinde kolluk kuvvetlerinin önemli bir kısmını başka ilçelere gönderdi. Bugün en haklı taleplerini dile getirmek isteyen emekçilerin karşısına anında dikiliveren asker ve polis otelin ateşe verilmesine müdahale etmedi, 8 saat boyunca olup biteni izledi. İtfaiye araçları otelin önünde olmasına rağmen yangın söndürülmedi. Otelde mahsur kalanlar saatler sonra kurtarılırken, 35 kişi can çekişe çekişe yaşamını kaybetmişti. Binlerce insanın gözünün önünde gerçekleşen bu vahşet, ne yazık ki “dini duyguları aşağılanan bir grup insanın tepkisi” olarak sunuldu ve devletin katliamdaki rolü gizlendi.

Katliam sonrasında yaşananlar

Katliamın ardından ise dönemin devlet erkânı yaşamını kaybeden aydını ve sanatçıları zerrece umursamadan utanmaz açıklamalar yapacaklardı. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel “Halkla güvenlik güçlerini karşı karşıya getirmeyiz” derken, Başbakan Tansu Çiller “Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir” diyerek 33 aydın ve sanatçının, iki işçinin katledilmesinin önemli olmadığını söylemeye çalışıyordu. Dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu ise katledenleri aklama peşindeydi: “Aziz Nesin’in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek tepki göstermiştir.”[1] Sosyalistlere, Kürtlere ve demokratlara düşman olan, cezalar yağdıran dönemin DGM Başsavcısı Nusret Demiral da aynı minvalde konuşacaktı. Asker-sivil bürokrasinin gözdesi bu kapıkulu savcı, “Olayda örgüt yok, tahrik var” diyerek etkinliğe katılanları ve Aziz Nesin’i suçladı. Bu şekilde açılan dava yıllarca sürdü, sorulan sorulara cevap aranmadı ve kimi sanıklar yıllarca bulunamadı. O sanıklardan kimileri evlenirken ve hatta askere giderken devlet her nasılsa onlara ulaşamıyordu! Binlerce insanı bir araya toplayan, otelin etrafını kuşatıp yakma emrini verenler araştırılmadı.

Katliam sonrasında gözaltına alınanlar hakkında “laik anayasal düzeni değiştirip din devleti kurmaya kalkışma” suçlamasıyla dava açıldı. 1993’ten 16 Haziran 2000 yılına kadar mahkeme ile Yargıtay arasında gidip gelen davada 33 sanığa idam, 4 sanığa 20’şer yıl, bir sanığa 15 yıl, 9 sanığa 7 yıl, bir sanığa ise 5 yıl ağır hapis cezası verildi. İdam hükmü kaldırıldığı için cezalar müebbette çevrildi. 13 Mart 2012’de ana davadan dosyaları ayrılan 7 kişinin duruşması Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesinde görüldü ve mahkeme 2 sanığın ölmüş olması, diğer 5 sanık açısından ise zaman aşımı nedeniyle kamu davasının düşürülmesine karar verdi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Temmuz 2014’te zamanaşımı kararını onadı. Madımak Davası “İstiklal Mahkemeleri sonrasında tek bir davada çok sayıda idam cezasının verildiği ilk dava”, “suçlular fazlasıyla cezalandırıldılar” diyen AKP hükümeti ve yandaş medya, dava dosyasının düşürülmesini normalleştirmeye çalıştı. Davanın düşeceği zaten belliydi. Çünkü devlet artık bu defteri kapatmak ve gündemden düşürmek istiyordu. Dava kapatılırken AKP’nin iktidarda olduğuna, katillerin avukatlığını yapanların hükümette bakan ya da üst düzey yetkili olarak görev aldığına dikkat çekmek lazım! O gün mahkemenin kararını “vatana, millete hayırlı olsun” diyerek savunan Erdoğan, cezası “ağırlaştırılmış müebbet” hapse dönüştürülen ve “asli fail”olarak tanımlanan Hayrettin Gül’ün cezasını hastalık gerekçesiyle 6 Eylül 2023’te kaldırdı. Firar eden üç kişinin davasının 14 Eylül 2023’te zaman aşımından düşürülmesiyle Madımak Katliamı Davası tümden kapatılmış oldu.

Sermaye devletinin aklamaya çalıştığı tek katliam Sivas katliamı değil. “Terörist” olduğu iddia edilerek 13 kurşunla katledilen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz’ın davasından tutalım da işçi sınıfı önderlerinden Maden-İş Başkanı Kemal Türkler’in davasına kadar sermaye devleti sosyalistlerin, Kürt halkı temsilcilerinin ve işçi önderlerinin katliamına ilişkin sayısız davanın düşürülmesini sağlamıştır. Devlet nezdinde bu davalar düşebilir ama ezilenlerin, Alevilerin, örgütlü işçi sınıfının, sosyalistlerin ve Kürt halkının nezdinde bu davalar sorumlulardan hesap sorana kadar kapanmayacak!”

[1] Sivas Katliamının Sorumlusu Kim?, https://gelecekbizim.net/sivas-katliaminin-sorumlusu-kim/